ขุนเขา สายน้ำ คาวเลือด

บทที่ ๒ ภายนอกฉาบทาด้วยโลหิต ภายในเปียกชุ่มด้วยหยาดน้ำตา
พระพิชัยยุทธ์เห็นดังนั้นจึงลงจากม้า ทะยานเข้าไปพร้อมง้าวในมือ ทั้งคู่สู้รบกันตั้งแต่สองโมงเช้า ( ๘โมง ) จนถึงเที่ยงวันก็ยังไม่รู้ผลแพ้ชนะ รองแม่ทัพจึงสั่งทหารตีระฆังพักรบ
...
พระพิชัยยุทธ์ที่นั่งพักอยู่ในกระโจมมองง้าววงพระจันทร์ของตนที่เต็มไปด้วยรอยปิ่น ง้าวเล่มนี้รบศึกเคียงข้างตนมากกว่า ๒๐ ปี ผ่านมา ๗ ศึก ๘สมรภูมิ พบเจอศัตรูมาก็มากมาย นี้นับเป็นครั้งแรกที่สร้างอาวุธคู่กายต้องประสบพบเจอสภาพเยี่ยงนี้ และนี้เป็นครั้งแรกของพระพิชัยยุทธ์เช่นกัน ที่เจอคู่ต่อสู้ที่ฝีมือสูสีกับตนขนาดนี้
เมื่อจวนเข้ายามบ่าย พระพิชัยยุทธ์ เดินออกมาจากค่ายก็พบว่าพระหาญนรงค์ยืนรออยู่ที่เดิมแล้ว พระพิชัยยุทธ์จึงส่งสายตาให้ทหารที่เฝ้าประตูค่ายเป็นนัยว่าให้มาหาตน พลันสอบถามว่า “ขุนพลท่านนั้นได้ไปพักบ้างหรือไม่”
“หลังจากสู้กับท่านแม่ทัพแล้ว เห็นเขาไปนั่งพักใต้ต้นไม้ ดื่มน้ำ ครู่หนึ่งจึงกลับมายืนต่อขอรับ” ทหารเฝ้าประตูรายงานอย่างละเอียด
“ได้กินอะไรบ้างหรือไม่” พระพิชัยยุทธ์ถาม
“ตั้งแต่กระผมเข้าเวรก็ไม่เห็นเขากินอะไรเลยขอรับ”
“ไปได้” พระพิชัยยุทธ์กล่าวพลางเดินออกนอกประตูค่าย เสียงกลองรบพลันดังขึ้น การต่อสู้ของบุรุษทั้งสองที่เหี้ยมหาญเริ่มขึ้นอีกครา ทั้งคู่สู้รบกันเป็นสามารถตั้งแต่บ่ายจวบจนย่ำค่ำจึงเลิกรา ไม่มีฝ่ายใดเป็นฝ่ายเพลี่ยงพล้ำเสียเปรียบ และไม่มีฝ่ายใดเห็นช่องโหว่ในการชิงชัยเช่นกัน
ค่ำคืนนั้นเงียบสงบกว่าคืนก่อนมากนัก คนกว่าพันชีวิตกลับไม่มีเสียงหยอกล้อสนุกสนาน หรือแม้แต่พูดคุยกันแว่วมาให้ได้ยินเลย ความรู้สึกมากมายทั้งโศกเศร้าโศการะคนความเคารพนับถือ
แม้เวลาจะผ่านยามสามมาแล้ว เสียงม้าวิ่งเข้าออกค่ายทหารหลายครา กระโจมใหญ่ถูกจุดไฟสว่างขึ้น เหล่าทหารพระพิชัยยุทธ์ที่เดินตรวจตราค่ายยามค่ำคืน เมื่อมาถึงหน้าประตูค่ายก็มักจะเห็นเงาดำร่างหนึ่งยืนถือทวนในมือประดุจเทวรูป เบื้องหลังมีนายกองแลทหาร๖คนนอนหลับอยู่
จวบจนรุ่งเช้า พระพิชัยยุทธ์และองครักษ์คนสนิทเดินไปหยุดอยู่เบื้องหน้าเส้นที่พระหาญนรงค์ขีดไว้ พลางยื่นถุงน้ำให้แล้วกล่าวว่า “ย่ำรุ่งมีรายงานเข้ามาว่าพระเจ้าพังคราชประกาศยอมแพ้แลยอมสวามิภักดิ์เป็นเมืองประเทศราชใต้เศวตฉัตรในพระเจ้าสิงหนติแล้ว”
พระหาญนรงค์ที่ยืนอย่างมั่นคงไม่ไหวติงตลอดรุ่ง ไม่มีอะไรทำให้ขาท่านผู้นี้อ่อนลงได้ จวบจนเมื่อได้ยินข่าวนี้ ร่างกายที่กำยำพลันคุกเข่าลงกับพื้นดิน กู่ร้องปานฟ้าแตก เสียงร่ำไห้สะอึกสะอื้นดังมาจากด้านหลัง เหล่านายกองต่างพากันร่ำไห้ แม้ตัวจวนเจียนแหลกสลายพวกมันยังคงยืนหยัดสู้ แม้ร้อยพันบาดแผลบนร่างพวกมันยังคงไม่ล่าถอย แต่ข่าวเพียงไม่กี่ประโยคทำหัวใจที่แข็งแกร่งประหนึ่งหินผาของนักรบทั้ง๗จวนเจียนแหลกสลาย สายเลือดพิงคราชไหลเวียนอยู่ในตัวพวกมัน หล่อหลอมเป็นหนึ่งเดียวกับจิตวิญญาณ เมื่อแคว้นปราชัย หัวใจประหนึ่งปวดร้าวราวกับจะแตกเป็นเสียงๆ เมื่อได้ยินข่าว
พระพิชัยยุทธ์ ไม่อาจทนดูได้จึงเบนหน้าไปมองขุนเขาพลางกล่าวว่า “ท่านขุนพลผู้กล้าทั้ง๗ ยามนี้พวกเราเป็นดังบ้านพี่เมืองน้อง ยามสุขร่วมเสพ ยามศึกร่วมต้าน ขอเชิญท่านขุนพลให้เกียรติเข้าไปพักผ่อนในค่ายเราเถิด”
เหล่าทหารของพระพิชัยยุทธ์ไม่รู้ออกมายืนเรียงรายอยู่หน้าตั้งแต่เมื่อใด กล่าวเสียงดังก้องพร้อมเพรียงกันว่า “เชิญท่านขุนพล เชิญท่านขุนพล”
พระหาญนรงค์ ที่ใบหน้าและเนื้ออาบด้วยโลหิตเหล่าทหารนครชัยบุรีฯ หันไปมองดูสหายร่วมรบด้านหลัง ที่นั่งอยู่บนพื้นไร้เรี่ยวแรง เมื่อวานคือศัตรู วันนี้คือมิตร
แม้เหล่าทหารในพระพิชัยยุทธ์จะล้มตายภายใต้คำสั่งของพระหาญนรงค์ไปกว่าพัน แต่พวกมันก็หาได้มีสายตารังเกียจเคียดแค้นหรือแม้กระทั่งเหยียดหยามขุนพลแพ้ศึกพวกนี้ก็หามีไม่ มีเพียงแต่ความเคารพละคนเลื่อมใส “แม่ทัพดุดันผู้นี้ ได้ใจทหารเราแล้ว” พระพิชัยยุทธ์กล่าวกับคนข้างกาย
...
ภายในกระโจมของพระหาญนรงค์
“ทัพหลวง...” พระหาญนรงค์เอ่ยยังไม่ทันจบก็ถูกนายกองผู้หนึ่งกล่าวขัดขึ้นว่า
“ทัพหลวงของพ่ออยู่หัวถูกทัพพระเจ้าสิงหนติตีแตกพ่ายไปเมื่อ ๗ ทิวาก่อน” นายกองผู้นั้นก้มศีรษะลง บ่ายหน้าไปอีกทางพลางกล่าวต่อว่า “พระเจ้าสิงหนติแต่งกลเผ่าค่ายพ่ออยู่หัวยามค่ำ ทัพหลวงแตกพ่ายหนีไปรั้งอยู่ที่ชายป่าใกล้หมู่บ้านแถบพระนคร พระเจ้าสิงหนติสั่งให้แม่ทัพยุทธนาปลอมเป็นหน่วยเสบียงจากพระนครลอบจู่โจมอีกแย่งชิงจับเป็นพ่ออยู่หัวที่ชายป่า...”
พระหาญนรงค์บีบกระบอกไม้ไผ่ใส่น้ำในมือจนแตก ก่อนจะข่มโทสะเอ่ยปากอย่างยากเย็นว่า “ทัพพระวิสุทธิกัมมาเล่า”
“ทางฝั่งพระวิสุทธิกัมมารั้งทัพพระเอกชัยสิงค์ไว้ได้อยู่ครึ่งเดือน จนมีข่าวจากนครหลวง... จึงถอนทัพ”
พระหาญนรงค์ไม่เอ่ยวาจาอยู่เนิ่นนาน นายกองผู้นั้นก็นิ่งเงียบไม่กล้าเอื้อนเอ่ยสิ่งใดเช่นกัน ผ่านไปครู่ใหญ่พระหาญนรงค์จึงกล่าวขึ้นว่า “พิกลพิลึก เผ่าค่ายรึ ลอบจู่โจมรึ ประสาเล่ห์ศึกมีรึจะแพ้ศึกเพราะเท่านี้ ยังมีทหารเกาะหนักของมีพระพิชัยยุทธ์อีกเล่า ต้องมีคนหยาบสันดานชั่วอยู่ในพระนครเป็นแน่”
“พ่ออยู่หัวไม่ทราบหรือ” นายกองผู้นั้นกล่าว
“ข้าคิดได้ พ่ออยู่หัวต้องคิดได้” พระหาญนรงค์กำหมัดแน่นจนข้อนิ้วปูดโปนมองไปยังนายกองผู้นั้นแล้วเอ่ยว่า “เชษฐสินเจ้าไปลอบหาข่าวว่าเหตุใดพระพิชัยยุทธ์จึงรั้นเอาทหารเกาะหนักพวกนั้นมาทางทุรกันดารปานนี้”
“ขอรับ”
“ยังมีอีก” พระหาญนรงค์ขยี้บดก้อนดินเบื้องหน้าด้วยฝ่าเท้าแล้วกล่าวว่า “ชาติสุนัขตัวใดในนครที่บอกข่าวเรื่องทัพเราต่อมัน มันถึงล้อมตีตลบหลังเรา”
“ขอรับ” นายกองเชษฐสินลอบมองมือที่เปื้อนเลือดของพระหาญนรงค์แล้วเอ่ยว่า “ท่านพ่อจะให้ข้าเรียกเสนารักษ์หรือไม่ขอรับ”
“ไม่จำเป็น” พระหาญนรงค์กล่าวพลางโบกมือเป็นนัยให้ออกไป นายกองเชษฐสินจึงโค้นคำนับพลางล่าถอยออกมา
...
มีนักกวีท่านหนึ่งเคยกล่าวว่า “สงครามคือจุดเริ่มต้นและจุดจบของความสูญเสีย”
เมื่อแม่ทัพหาญนรงค์เดินทางใกล้ถึงพระนครเพียงไร ร่องรอยแห่งเพลิงสงครามก็เด่นชัดขึ้นทุกที เหล่านายกองที่ขี่ม้าตามติดท่านแม่ทัพมา ไม่อาจฝืนทนดูสภาพที่อเนจอนาถเหล่านี้ได้ ภายในใจปวดร้าวเพียงใดพลันข่มกลั้นไว้สุดจะทน
๑๐ก้าวพบเลือด ร้อยก้าวพบศพ ตลอดทางหลายโยชน์แถบชานพระนครคือสมรภูมิรบประดับด้วยศพทหาร ชายป่าชานเมืองคือสุสานวีรบุรุษ ผืนแผ่นดินที่อาบย้อมด้วยเลือดเนื้อและหยาดน้ำตาของเหล่าวีรชนผู้กล้านักรบผู้เสียสละ สุดที่จะหาคำกล่าวใดมาเทียบเทียม
...
พระนครหลวงที่เคยโอ่อ่ายามทิวามาเยือนผู้คนควักไขว้ ยามราตรีเสียงเพลงบรรเลงประหนึ่งนครที่ไม่เคยหลับใหลมาบัดนี้ แม้เป็นยามตะวันตระหง่านอยู่เหนือฟากฟ้า เหล่าบรรดาร้านค้าแผงขายกลับปิดเงียบไร้ผู้คน
นครหลวงประหนึ่งนครล้าง หลายหมื่นชีวิตที่ดับสูญ หลายหมื่นหยาดน้ำตาที่หลั่งริน
เมื่อพระหาญนรงค์ย่างก้าวลงจากหลังม้า เหยียบย่างลงบนผื่นพสุธา เข่าพลันอ่อนยวบลงในบัดดล ก้มกราบธรณีอย่างไร้สุ้มเสียง ความเศร้าโศกามากล้นเหลือประมาณ
...
ณ ท้องพระโรงเบื่องบนภูผา เขตพระราชวัง
พระเจ้าสิงหนตินั่งอยู่เหนือเศวตฉัตรราชบัลลังก์พระเจ้าพังคราชนั่งบนพระราชอาสน์ที่ต่ำลงมาข้างพระเจ้าสิงหนต์ สีพระพักตร์ของพระเจ้าพังคราชที่เคยฉาบด้วยแสงอาทิตย์กลับหมองคล้ำ แววตาที่เข้มแข็งบัดนี้กลับดูเหนือล้าอย่างยิ่ง กลับจากสงครามสงบลง บัดนี้ก็ล่วงเลยมาได้ครึ่งเดือนแล้ว
พระเจ้าสิงหนติทรงมีรับสั่งให้พระราชโอรสองค์โตในพระเจ้าพังคราช พระทุรพล ไปพำนักยังนครชัยบุรีศรีแสนช้าง
แลให้พระราชธิดาในพระเจ้าพังคราช พระสุรนารีมณีบวร เมื่อพระชนมายุครบ๑๖พระชันษา ต้องอภิเษกสมรสกับพระปัณฑูระ พระราชโอรสองค์ที่ ๘ ในพระเจ้าสิงหนติ
นอกจะพระราชโอรสแลพระราชธิดาทั้งสองแล้ว พระเจ้าสิงหนติยังชมชอบพระขนิษฐาในพระเจ้าพังคราช พระนางศรีสุดาปทมาเทวี พระองค์จึงทรงรับพระนางไว้เป็นพระชายา
ทุกสี่ปีนครพิงคราชต้องส่งเครื่องราชบรรณาการเป็นทองคำสี่หีบให้นครชัยบุรีศรีแสนช้าง
พระเจ้าพังคราช ทำพิธีดื่มน้ำพระพิพัฒน์สัตยา ต่อหน้าเสวทฉัตร ขุนนางอำมาตย์แลพระเจ้าสิงหนติ
ก่อนที่พระเจ้าสิงหนติจะเสด็จกลับพระนครชัยบุรีฯ พระองค์ยังทรงเสด็จไปยังภูผาฝั่งตะวันออกนอกเขตพระนครหลวง เพียงแต่พระองค์และราชองครักษ์คนสนิทเท่านั้น
ภูผาแห่งนั้นเป็นเขาสูงชันตามธรรมชาติหาได้มีสิ่งใดพิเศษแปลกตาลี้ลับพิสดารก็หาไม่ แต่สิ่งที่ทำให้เจ้าเมืองแห่งแคว้นผู้ยิ่งใหญ่ที่ครอบครองเมืองประเทศราชไว้ภายใต้เศวตฉัตรถึง๗แว่นแคว้นกลับเสด็จมายังที่แห่งนี้ด้วยพระองค์เอง ที่แห่งนี้จึงไม่ใช่เพียงขุนเขาธรรมดาอีกต่อไป
หุบเขานี้มีถ้ำคูหาแห่งหนึ่งชื่อถ้ำนิลกาฬ แต่โบราณกาลราชประเพณีเชื่อกันว่าเป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ เป็นสถานที่ที่สามารถติดต่อสวรรค์เบื่องบนแลพิภพเบื่อล่างได้ ทั้งที่แห่งนี้ยังมีบุรุษกลุ่มหนึ่งอาศัยอยู่ บุรุษกลุ่มนี้ นุ่งขาวห่มขาวจะเป็นฤๅษีก็หาคล้ายไม่ จะเป็นนักพรตก็หาเหมือนไม่ ชาวบ้านจึงต่างพาเรียกกันว่าท่านพราหมณ์
ทุกวันพระจันทร์เต็มดวงชาวบ้านแถบนี้ต่างพากันเข้าถ้ำทั้งยามเช้าแลยามเย็น
ยามย่ำรุ่งจะพากันถือข้าวน้ำโภชนาหารเข้าไป
ยามย่ำค่ำจะพากันถือของหอมน้ำผึ้งน้ำอ้อยเข้าไป
ทั้งยังร่ำลือกันอีกว่า หากผู้ใดคิดย่ำกรายเข้าไปนอกเหนือจะวันพระจันทร์เต็มดวงแล้ว จักไม่มีผู้ใดหาปากทางเข้าถ้ำเจอ ทั้งยังหลงทางกลับออกมา บ้างก็เสียสติวิปราดเพราะความหวาดกลัว บ้างก็ซูบผอมอิดโรยล้มตายไป
ยามนี้ไม่ใช่วันพระจันทร์เพ็ญ ทั้งยังเป็นข้างแรมอีกด้วย พระเจ้าสิงหนติกลับเดินไปทางเขาลูกนั้น ทั้งยังตรงไปยังถ้ำแห่งนั้นอีกด้วย ชาวบ้านมากมายต่างพากันทัดทานขวางกั้น กลัวพระองค์จะมีภัยอันตราย แลเดือดร้อนจะแผ่กระจายสู้พระนครตน
พระองค์เพียงยิ้มอย่างอ่อนโยนไม่กล่าวอันใด จวนถึงภูเขาก็สั่งให้ราชองครักษ์ทั้งสี่ ยืนรออยู่ ณ ที่แห่งนั้นรับสั่งเพียงว่า “เราจักเข้าไปเพียงผู้เดียว พวกเธอรั้งรอเรา ณ ที่แห่งนี้”
แล้วพระเจ้าสิงหนติก็เดินลับหายเข้าไปในหุบเขา
๗ ราตรีผันผ่านไป พระองค์ถึงได้เดินกลับออกมา
ไม่มีผู้ใดหาญกล้าเอ่ยวาจาไต่ถาม ทั้งยังไม่มีผู้ใดร่วงรู้ว่าพระองค์ได้พบเจอดินแดนศักดิ์สิทธิ์ลี้ลับแห่งนั้นหรือไม่
หลังจากพระองค์กลับออกมาเพียงไม่กี่วัน ก็ยกทัพเรือนแสนกลับสู่พระนครชัยบุรีฯ
...
เมื่อทัพพระเจ้าสิงหนติได้ถูกถอนกำลังออกจากพระนครหลวงไปเสียสิ้น พระเจ้าพังคราชก็เรียกองครักษ์คนสนิทมาสั่งงานอย่างลับๆ ในห้องทรงงานเหตุที่พระเจ้าพังคราชต้องระแวดระวังไม่ให้ผู้ใดร่วงรู้นั้นไม่ใช่เพราะพระองค์ไม่ไว้ใจผู้ใด เพียงแต่พระองค์ต้องการทราบบางอย่างก่อนตัดสินใจเรื่องบางประการเท่านั้น
เหตุอีกประการหนึ่งก็คือตั้งแต่เสียเอกราชไปพระอนุชาต่างมารดาก็คอยตามติดพระเจ้าพังคราชพระหนึ่งเงาตามตัวตลอด ยามเมื่อจำต้องปลีกตัวไปสะสางธุระก็คอยให้คนสนิทตามติดพระเจ้าพังคราช แม้พระเจ้าพังคราชจะสั่งห้ามเสียแต่พระอนุชาก็กล่าวว่า “น้องประหวั่นว่าจะมีผู้ใดลอบทำร้ายพระองค์” พระเจ้าพังคราชไม่ใช่บุคคลที่ชมชอบการโต้เถียงสักเท่าไหร่ พระองค์กล่าวเพียงสองคราก็ไม่กล่าวอีก พระอนุชาย่อมทราบนิสัยของพี่ชายตนดีจึงสั่งคนสนิทสองคนคอยตามเสด็จพี่ตนไม่คลาดสายตา
แต่นี้เป็นกลางดึก ทั้งยังเป็นเวลาส่วนพระองค์ แม้คนสนิทที่พระอนุชาใช้ให้คอยติดตามพระเจ้าพังคราชก็รั้งอยู่เพียงด้านหน้าเท่านั้น ส่วนองครักษ์พระเจ้าพังคราชนั้นย่อมมีวิชากำบังประหนึ่งภูตพาย หลบเร้นรอดสายตาผู้คนได้ประหนึ่งธุลีดิน เข้าแลออกไม่มีผู้ใดพบเห็นเป็นแน่
“ได้เรื่องประการใดให้มารายงานข้า”
“น้อมรับ”
สิ้นคำเงาสีดำสายหนึ่งเล็ดลอดออกไปทางหน้าต่างประหนึ่งลมหอบ หลังจากองครักษ์ไปแล้วพระเจ้าพังคราชก็เดินไปที่หน้าต่าง ทอดสายตามองพระจันทร์คืนข้างแรมพลางนึกถึงเรื่องการศึกเมื่อไม่กี่วันก่อน
...
ครั้งนั้น เมื่อทัพหลวงพระองค์ตั้งมั่นรั้งทัพอยู่ ณ แม่น้ำนาคทำนบ พระองค์ทรงสั่งตั้งค่ายยาวริมฝั่งแม่น้ำที่ไหลทอดจากทิศเหนือลงสู่ทิศใต้ และทรงสั่งทำทำนบกั้นน้ำขึ้นสามจุด แต่ละจุดให้วางกำลังทหารไว้จุดละ ๕๐๐นาย หากทัพพระเจ้าสิงหนติเดินทัพทางน้ำไม่มีทางที่จะรอดพ้นสายตาพระเจ้าพังคราชไปได้
แต่ถ้าพระเจ้าสิงหนติเดินทัพทางบก ลัดเลาะตามริมฝั่งมาก็คงใช้เวลากว่าครึ่งเดือนเป็นแน่ พระองค์จึงทรงส่งพระยากุมภัณฑ์เป็นทัพหน้า นำไพร่พลสามพันตั้งทัพสกัดเส้นทางขึ้นเหนือ
คาดไม่ถึงเหมือนดังพระเจ้าสิงหนติจะล่วงรู้ จึงสั่งให้ทัพม้าทะลวงบุกเคลื่อนทัพมาก่อนเพียงไม่กี่ทิวาก็ตีทัพพระยากุมภัณฑ์แตก บั่นคอพระยามีชื่อขาดสะบั้นแลลอบจู่โจมปล้นค่ายหลวงยามดึกแลเผ่าเสบียงกรังทัพพระเจ้าพังคราชเสียสิ้น ทัพหลวงพระเจ้าพังคราชมีถึง ๒๐,๐๐๐แตกพ่ายล้มตายเป็นอันมาก เหตุการณ์นี้เกิดเพียงชั่ว๕ราตรี ประหนึ่งว่ามีไส้ศึกในหมู่แม่ทัพนายกองก็ไม่ปาน ชี้จุบอกตำแหน่งให้ล่วงรู้เสียหมดสิ้น
พระเจ้าพังคราชออกทัพครานี้ได้มอบหมายให้พระอนุชาเป็นผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์รั้งอยู่ที่พระนคร ‘คงไม่ใช่ไอ้เกริกเป็นแน่’ พระพระเจ้าพังคราชคิด ‘มันรั้งอยู่นครหลวงส่งข่าวให้ทัพหลวงพระเจ้าสิงหนติยากลำบาก ทั้งเส้นทางทุกเส้นเราให้คนสกัดไว้สิ้น’
พระเจ้าพังคราชเลยตรงใคร่ครวญต่อถึงเหล่าขุนทัพนายกองที่ออกมาร่วมศึกกับพระองค์ ก็ไม่มีผู้ใดน่าระแวงสงสัย เป็นขุนทัพที่ซื่อสัตย์พรรคดีตั้งแต่สมัยรัชกาลต้น พระองค์ทรงใคร่ครวญต่อ...
ครั้งนั้นพระองค์แตกทัพหลีกหนีไปรั้งอยู่ชายป่าห่างจากพระนคร ๗ โยชน์ รวบรวมไพร่พลกลับมาได้ราว ๗,๐๐๐ ก็ทรงคาดการว่าจะตั้งทัพดักซุ่มโจมตีทัพพระเจ้าสิงหนติที่ชายป่าละเมาะแห่งนี้ จึงให้พระยาสมานสุกโสภณนำกำลัง ๓,๐๐๐ ไปตั้งทัพอยู่ ณ ทางหลวงทิศใต้ ถ้าทัพพระเจ้าสิงหนติจะบุกตีพระนครหลวงอย่างไรต้องผ่านเส้นทางสายนี้เป็นแม่นมั่น แลให้พระสมานทำทีเพลี่ยงพล้ำเสียที ถอยร่นมายังป่าละเมาะแห่งนี้ พระเจ้าพังคราชจะนำทัพพล๔,๐๐๐ที่เหลือโอบล้อมตีต้องพิชิตชัยได้แน่
เป็นไปตามแผนที่พระเจ้าพังคราชวางไว้ ๓วันต่อมา ทัพม้าที่เร่งรุดบุกทะลวงมาตามทางหลวงทางทิศใต้ประสงค์จะพิชิตเมืองหลวงอย่างรวดเร็ว มีท่านออกยาสุขพิบูลย์เป็นแม่ทัพนำทหารม้าธนูสามพันบุกทะลวงมาก่อนรบพุ่งกับพระยาสมานสุกโสภณเป็นสามารถ แม้ท่านพระยาสมานจะอายุปาน๖๐แล้ว แต่ยังแข็งแรงองอาจไม่แม้วัยหนุ่มเพลงทวนยังคงรวดเร็วหนักแน่นยากต้านทาน
รบไปได้ครู่ใหญ่ท่านพระยาสมานทำทีเพลี่ยงพล้ำเสียทีข้าศึก ล่อลวงทัพออกยาสุขพิบูลย์มายังป่าละเมาะได้สำเร็จ สองทัพรุมขนาบทัพออกยาสุขพิบูลย์แตกพ่ายหนีไปสิ้น
พระเจ้าพังคราชให้คนส่งข่าวไปยังนครหลวงส่งกำลังหนุนแลเสบียงกรังเพิ่ม แลถอยร่นไปตั้งค่ายยังชายป่าห่างจากเมือง ๕ โยชน์ รอกำลังเสริม
ครั้นสามวันต่อมาทัพที่โบกสะบัดธงตราพญางูใหญ่ก็รุดมาถึง นายกองจึงสั่งยกแผงกั้นม้าออก เปิดประตูค่ายเข้าใจว่าทัพหนุนมาถึงแล้ว แต่พลันบังเกิดเสียงโห่ร้องลั่นทหารกองหนุนพลันกลายเป็นทัพศัตรูบุกจู่โจมค่ายพระเจ้าพังคราชไม่ทันตั้งตัวจับเป็นพระเจ้าพังคราชได้ ณ ที่นั้น
พระเจ้าพังคราชที่ถูกคุมตัวโดยแม่ทัพยุทธนากลับยังนครพิงคราช บัดนั้นพระเจ้าพังคราชจึงได้ทราบว่าพระนครหลวงได้ตกเป็นของพระเจ้าสิงหนติเสียสิ้นแล้ว
มาถึงกาลบัดนี้พระองค์จังไม่แจ้งพระทัยว่าเหตุผลกลใดพระนครถึงถูกคร่ายึดโดยง่ายปานนี้ เพียงแต่ทราบว่าทัพพระเจ้าสิงหนติบุกยึดพระนครเมื่อ ๕ วันก่อนก็ยึดได้โดยง่าย
...
พระเจ้าพังคราชใคร่ครวญเหตุการณ์ซ้ำแล้วซ้ำเล่าหาจุดผิดพลาดแต่ก็ไม่พบเจอจึงสั่งราชองครักษ์คนสนิทไปลอบสืบหาต้นเหตุที่แท้จริงที่พระนครถูกยึดไป
๒ วันต่อมา ราชองครักษ์จึงมารายงานดังนี้ว่า
“ข้าพระองค์ไปลอบสืบจากทหารที่เฝ้าประตูพระนครได้ความว่า ครั้นเมื่อทัพพระเจ้าสิงหนติ นำโดยสมเด็จพระยาวิมังสันนำทหาร ๑๐,๐๐๐ บุกประชิดเมืองพระยาบดินทรสั่งทหารรักษาพระนครต้านศึกเต็มกำลัง ต้านทัพศัตรูตั้งแต่ยามบ่ายจนถึงสองยาม ไพร่พลทหารเลวข้างนครชัยบุรีล้มตายเป็นจำนวนมาก สมเด็จพระยาวิมังสันจึงสั่งถอยทัพตั้งค่ายห่างจากพระนคร๒๐๐เส้น
ยามนั้นใกล้ย่ำรุ่ง...พวกมันเล่าว่ามีกลุ่มผู้มากวิชายุทธยี่สิบกว่าคนสวมใส่อาภรณ์สีดำสนิทสังหารเหล่าทหารยามที่เฝ้าประตูฝั่งทิศใต้แลลอบเปิดประตูพระนคร พลุสัญญาณดังขึ้นยามแสงแรกสาดส่องพอดี”
ราชองครักษ์นายนั้นเล่าสืบไปว่า “ข้าพระองค์สืบสาวอย่างไรก็หาตัวตนกลุ่มคนชุดดำเหล่านั้นไม่ได้ ราวกับไม่เคยมีอยู่”
พระเจ้าพังคราชที่ทรงยืนนิ่งอยู่ก็เอ่ยขึ้นว่า “ข่าวในกองทัพมีบ้างหรือไม่”
พระเจ้าพังคราชสั่งราชองครักษ์ตนไปสืบข่าว ๓ ประการด้วยกัน สืบหาเหตุที่ทำให้เมืองแตกประการหนึ่ง สืบหาไส้ศึกในกองทัพของพระองค์หนึ่ง สืบเรื่องพระปิตุลาอีกประการหนึ่ง
ราชองครักษ์เอ่ยตอบว่า “ไม่มีข่าวในกองทัพเลยพ่ะย่ะค่ะ แต่มีข่าวเกี่ยวกับพระยารามรณรงค์ (พระปิตุลา) ขอรับ สองคืนก่อนทัพศัตรูจะบุกตีเมือง พระปิตุลาได้มีปากเสียงกับท่านโหราจารย์ยกใหญ่ ถึงขนาดลงไม้ลงมือแต่ดีที่ทหารยามเข้าไประงับเหตุทัน ทั้งยังด่าทอว่ากล่าวท่านโหราเสียหายหยาบช้า...” ราชองครักษ์กล่าววาจายังไม่ทันจบพระเจ้าพังคราชก็ตรัสถามขึ้นว่า “ว่ากล่าวอย่างไร”
ราชองครักษ์ทำสีหน้าแปลกใจตอบไปว่า “เฒ่าหัวหดบ้าง...จิตสตรีบ้าง...รักตัวกลัวตายบ้าง...ขอรับ”
พระเจ้าพังคราชเพียงโบกพระหัตถ์เป็นนัยว่ากล่าวต่อ ราชองครักษ์จึงกล่าวว่า “รุ่งเช้าพระปิตุลาจึงไปยังกองบัญชาการตะวันตกเข้าพบพระยาวิเศษชัยชาญขอรับ”
พระเจ้าพังคราชตรัสถามว่า “เรื่องใด”
“ผู้น้อยก็ไม่ทราบขอรับ คนรอบตัวท่านพระยาไม่ยอมเอื้อนเอ่ยสิ่งใด”
พระเจ้าพังคราชเพียงพยักหน้า “ทำงานดีมาก” ราชองครักษ์เห็นกิริยาดังนั้นก็ทราบเสร็จหน้าที่ตนจึงถวายบังคมลาลับไป
...
แม้ทัพใหญ่ของพระเจ้าสิงหนติจากร่วงลับลาจากพระนครหลวงพิงคราชไปได้ ๑๐กว่าวันแล้ว แต่ราวกับยังมีเมฆหมอกอันอึมครึมปกคลุมทั่วทั้งพระนคร
พระเจ้าพังคราชเถลิงราชย์ได้เพียงไม่จวนเดือน พระนครก็ถูกรุกราน เวลาเพียงสองเดือนกว่า พิงคราชก็ตกเป็นเมืองประเทศราชแก่ชัยบุรีศรีแสนช้างไปเสียแล้ว
การประชุมเหล่าขุนนางในวันนี้บรรยากาศชวนอึดอัดกระอักกระอ่วนอย่างยิ่ง พระราชโอรสพระองค์ใหญ่ ที่พระชันษาเพียง ๘ พรรษาก็กลับต้องถูกพาตัวไปเป็นประกัน พระขนิษฐาธิราชเจ้า พระชนมายุเพียง ๑๙พรรษาก็ถูกพระเจ้าสิงหนติรับไว้เป็นพระชายา ความเสื่อมเสีย สูญเสียใดจะหนักหนากว่าเสียเอกราชแก่ผู้อื่น ความเสื่อมเกียรติใดจะหนักหนาปานนี้
พระเจ้าพังคราชประหนึ่งร่วงรู้ถึงความคิดของเหล่าขุนนางอำมาตย์ทั้งหลายจึงมีพระราชดำรัสขึ้นท่ามกลางเหล่าขุนนางว่า “แม้เอกราชจะสูญสิ้นไป แต่พิงคราชนครบวรสิงขรยังดำรงอยู่ไม่สูญสลาย อาณาประชาราษฎร์ยังไม่สิ้นชาติสูญพันธุ์ แต่นี้สืบไปทุกลมหายใจของเราจักเป็นไปเพื่อประโยชน์สุขของราษฎร”
คำกล่าวนี้ประหนึ่งดังสายลมในฤดูร้อนผัดปัดเป่าเมฆหมอกที่บดบังดวงตะวันให้จางหายมลายสิ้นไปในบัดดล ทั้งยังเป็นประหนึ่งแสงส่องทางที่ทำลายความมืดมิดให้อันตรธานไปสิ้น ประหนึ่งดังเสียงระฆังนำทางสรรพสัตว์สู่สุขคติฉะนั้น
พระราชดำรัสนี้ดึงสติเรียกปัญญาเหล่าขุนนางเสนาอำมาตย์ในท้องพระโรงขึ้นมาได้บ้าง ว่าแต่นี้ไปควรทำสิ่งใด พระองค์ยังทรงกล่าวต่อไปอีกว่า
“งานของเรายังไม่สิ้น งานของเราจักดำเนินต่อไป ตราบชีพวาย” พระเจ้าพังคราชทรงยืนขึ้นพลางตรัสต่อว่า “พวกท่านเป็นขุนนางกินเบี้ยหวัดหลวง อย่าพึงลืมหน้าที่ของตน ถ้าพวกเราอ่อนแอ่ท้อแท้แล้วประชาชนจะพึ่งพาผู้ใด”
หลังจากพระเจ้าพังคราชตรัสพระวาจาเหล่านี้เสร็จสิ้นลง พระองค์ก็ทรงแจกจ่ายงานการบูรณะซ่อมแซมบรรดาสิ่งก่อสร้างบ้านเรือนราษฎรที่ได้รับความเสียหายภัยสงคราม การฟื้นฟูภายในพระนครหลวงและหมู่บ้านแถบชานเมือง
การแจกจ่ายงานของพระเจ้าพังคราชละเอียดถี่ถ้วนแลรอบคอบอย่างยิ่งจนหามีผู้ใดที่งานขาดมือแม้แต่ผู้เดียว ทั้งยังให้พระอนุชาต่างมารดาตั้งกระโจมหลวงทางเข้าออกหัวเมืองทั้งสี่จุด ขาดน้ำประทานน้ำ ขาดข้าวสารประทานข้าวสาร ขาดเสื้อผ้าประทานเสื้อผ้า
ทั้งยังให้พระยาวิเศษชัยชาน ตั้งกระโจมทหารทุกมุมเมืองรองรับบรรดาชาวบ้านที่ไร้ที่พักพิง ให้ได้อยู่ได้อาศัยเป็นการชั่วคราวจนกว่าทางกรมโยธาจะซ่อมแซมบ้านเรือนตนจนแล้วเสร็จ
สมเด็จฯ พระยา ยันขุนหลวง หมื่น นาย ต่างมีหน้าที่ตนเสียสิ้นกระทั่งพระโหราจารย์เองก็ยังได้รับมอบหมายให้ตั้งกระโจมโหรหลวงกลางลานหน้าพระราชวังสงเคราะห์บรรดาผู้คนที่ผ่านไปมาผู้ใดใคร่ได้รับคำทำนายจากโหราจารย์ประจำราชวงศ์มันผู้นั้นก็ดังได้สัมผัสกล้ำกรายกลิ่นอายในราชสำนัก พลันรู้สึกดีอย่างบอกไม่ถูก มีแต่เพียงโหราจารย์ที่ใบหน้าหมองคล้ำพลันรู้สึกว่าไม่เหมาะกับฐานะตน แต่ก็ยังเป็นพระราชดำรัสจากพระเจ้าพังคราชที่ก้องในหัวโหราผู้นี้ว่า
“ราษฎรเหล่านี้ประสบทุกข์ภัยมากพอแล้ว หากท่านทำให้พวกเขาเหล่านั้นสุขใจขึ้นได้แม้เพียงน้อยนิดนับว่าประเสร็จยิ่ง”
โหราจารย์วิทูธรปัจจะผู้นี้ร่ำเรียนวิชานี้มาจากอาจารย์เลื่องชื่อในตำนานผู้หนึ่ง ทำนายทายทักได้แม่นยำอย่างยิ่ง ถ้ามันผู้นี้ทำนายว่าเดือนนี้ท่านจะประสบเคราะห์สามครั้ง ท่านก็จะต้องพลันประสบเคราะห์สามครั้งไม่มีเคลื่อนคลาดเป็นสี่ไปได้
ถ้าหากมันทำนายว่าคู่ครองท่านจะเป็นหญิงสาวที่มีบุตรแล้วสองคน ท่านผู้นั้นก็จะพลันได้ครองคู่กับหญิงที่มีบุตรสองคนเป็นแม่นมั่นไม่วิปราดคลาดเคลื่อนไปได้
แต่ราวกับฟากฟ้าบันดาลความเท่าเทียมในหมู่มวลมนุษย์ โหราผู้นี้แม่จักทำนายผู้คนได้อย่างเจนจัดประหนึ่งเห็นเหตุคาดการณ์ได้ประจักษ์แก่ตาตน แต่มันกลับพลันไม่สามารถทำนายทายทักตนเองได้ฉะนั้น ทั้งมันยังเป็นคนขี้หลีทั้งยังเมาหยำเปอีกด้วย
แต่เนื่องเพราะมันมีดีเพียงประการเดียวคือเป็นโหรให้ราชวงศ์ ราชสำนักคุ้มกะลาหัวมันอยู่ ไม่ว่ามันจะไปหรี่หญิงสาวชาวบ้านตลอดจนเมามายหัวราน้ำตื่นขึ้นมาข้างคอกม้าหรือนอนจมกองอุจจาระสุกรก็ไม่มีผู้ใดหาญกล้าไม่ให้ความเคารพมัน เนื่องเพราะมันผู้นี้เป็นโหราจารย์ที่ทำนายทายทักแม่นยำประหนึ่งตาเห็นนั้นเอง
เช่นนั้นเมื่อพระเจ้าพังคราชให้มันมาสงเคราะห์บรรดาพ่อค้าประชาชนคนยากจนยังลานหน้าพระราชวัง นอกจากเหล่าพ่อค้าประชาชนที่มารับคำทำนายหนาแน่นประหนึ่งทางวังแจกจ่ายทองคำแล้ว ก็ยังมีบรรดาเหล่าทหารไปจนถึงแม่ทัพนายกองมาต่อแถวให้ท่านโหราผู้นี้ทำนายทายทักให้ด้วยเช่นกัน บ้างก็ให้ลูกน้องมาต่อแถวให้ บ้างก็ว่ายัดเงินใส่มือชาวบ้านแล้วเข้าไปแทรกแทน มีให้เห็นทุกประการในยามนี้