บทบาทหน้าที่ของนายใน

บทบาทหน้าที่ของนายใน

            ขณะที่มหาดเล็กของพระมหากษัตริย์ในราชกาลก่อนนอกจากจะรับใช้ส่วนพระองค์ในเวลาที่เสด็จออกราชการยังพระราชสำนักฝ่ายหน้า หรือ “เสด็จออกขุนนาง” เพื่อเรียนรู้หลักราชการ ยังต้องเป็นข้าหลวงตรวจราชการตามที่ต่างๆ เช่น งานก่อนสร้างซ่อมแซม เดินสวนเดินนา ควบคุมการผูกปี้ข้อมือจีน ทั้งนี้เพื่อเตรียมให้มีความรู้ความสามารถก่อนดำรงตำแหน่งหน้าที่ราชการบ้านเมือง แต่ดูเหมือนว่ามหาดเล็กของรัชกาลที่ 6 จะมีหน้าที่หลักคือติดตามและปรนนิบัติรับใช้ส่วนพระองค์อย่างใกล้ชิดมากกว่าที่จะออกไปบริหารราชการในระดับภาครัฐ

            นายในจะต้องถวายงานรับใช้พระองค์ตั้งแต่ทรงตื่นพระบรรทมในเวลาประมาณ 10-20 นาที ก่อน 13 นาฬิกา ที่มหาดเล็กห้องพระบรรทมที่เป็นเวรชั้นผู้ใหญ่จะนวดที่พระชงฆ์และพระบาทแรงขึ้นเรื่อยๆ เพื่อปลุกให้ตื่นบรรทม หลังจากนั้นมหาดเล็กห้องพระบรรทมจะนำอ่างน้ำไปถวายเพื่อสรงพักตร์และทรงพระสำอางที่โต๊ะทรงพระสำอางและแต่งพระองค์ด้วยพระภูษาแพรจีน ผ้าคาดบั้นพระองค์และฉลองพระองค์ชั้นในด้วยผ้ามัสลินสีขาว กระทั่งเวลาก่อน 15 นาฬิกา มหาดเล็กห้องพระบรรทมจะเชิญถ้วยค็อกเทลถวาย เพื่อให้พระองค์ทรงจิบค็อกเทลระหว่างทรงพระอักษร ซึ่งชาวคลังวรภาชน์จะลั่นฆ้องสัญญาณบอกว่าเป็นฆ้อง 1 เมื่อเสร็จงานทรงพระอักษรตามพระราชอัธยาศัยพระองค์จะเสวยค็อกเทลให้หมดถ้วย และมหาดเล็กห้องพระบรรทมจะคลานเข้าไปถอนถ้วย ส่งให้ชาวคลังวรภาชน์ ซึ่งจะลั่นฆ้อง 2 จากนั้นพระองค์เสด็จเข้าห้องเสวยกลางวันซึ่งเป็นหน้าที่ของมหาดเล็กของตั้งเครื่องรับผิดชอบ

            ในมื้อกลางวัน มหาดเล็กกองตั้งเครื่องจะต้องจัดเครื่องเสวยแบบไทย เพราะการเสวยกลางวันของพระองค์เป็นพระกระราหารไทย และทรงแสดงพฤติกรรม “แบบไทย” ประทับกับพื้น เสวยด้วยพระหัตถ์บรรดานายในจึงหมอบรับใช้เป็น 2 แถว ซึ่งไล่ลำดับตามความอาวุโสโดยนายในที่อาวุโสสุดอยู่ใกล้พระองค์ที่สุด เพื่อทำหน้าที่ล้างพระหัตถ์ถวายผ้าเช็ดพระหัตถ์ ขณะที่ในเวลากลางคืนพระองค์จึงเสวยแบบตะวันตกบนโต๊ะ ซึ่งนายในที่มักร่วมเสวยเป็นประจำคือ ม.จ.ชัชวลิต เกษมสันต์ เจ้าพระยารามราฆพ พระยาอนิรุทธเทวา และพระยาอุดมราชภักดี

            เมื่อเสด็จออกจากห้องเสวยกลางวันเพื่อทรงกิจกรรมต่างๆ บรรดานายในก็จะต้องร่วมด้วย เช่น ทอดพระเนตรกีฬากลางแจ้งอย่างเทนนิส ราวเดอร์ (rounder) คริคเก็ตหรือแบดมินตันที่บรรดามหาดเล็กเล่นถวาย หรือทรงกีฬาเองร่วมกับนายใน แม้พระองค์โปรดกีฬา แต่พระองค์มีผู้ออกแรงแทนเสมอ เช่น ราวเดอร์ เมื่อตีลูกได้ต้องวิ่งรอบหลักนายในจะมีหน้าที่วิ่งแทนพระองค์

            จนกระทั่งประมาณ 19 นาฬิกา พระองค์จะเสด็จสรงน้ำและลงพระบังคนหนัก ซึ่งเป็นหน้าที่ของมหาดเล็กกรมราชเลขานุกาคอยจัดเตรียมหนังสือขำขันถวาย

            ในการแต่งพระองค์เข้าห้องสรง พระองค์จะทรงถอดฉลองพระองค์เดิมแล้วทรงผ้าชุบสรงสีแดง และทุกครั้งที่พระองค์สรงน้ำเสร็จมหาดเล็กห้องบรรทมมีหน้าที่เตรียมผ้าสรงน้ำและนำผ้าขนหนูผืนใหญ่มากางเพื่อเช็ดพระองค์

            จากนั้นจึงจัดถวายพระสุคนธ์น้ำอบไทยลูบไล้ไปตามพระวรกายซึ่งจะมีมหาดเล็กนายในอีกกลุ่มคอยถวายอยู่งานพัดจนแห้ง แล้วจึงถวายแป้งกระป๋องโรยไปตามช่องนิ้วพระบาทและลูกไล้ให้ลื่นสบายก่อนจะถวายฉลองพระองค์ชั้นในผ้ามิสลินและพระภูษาแพรจีน

            จากนั้นพระองค์จะกลับเข้าที่ประทับทรงพระอักษรต่อ จนถึง 21 นาฬิกา นายในมหาดเล็กห้องบรรทมจะนำค็อกเทลขึ้นทอดที่โต๊ะทรงพระอักษรและมีสัญญาณฆ้อง 1 เมื่อค็อกเทลหมดและมีสัญญาณฆ้อง 2 พระองค์จึงเสด็จไปประทับที่โต๊ะเสวยจนกระทั่งถึง 23 นาฬิกา

            ช่วงเสวยเป็นหน้าที่ของมหาดเล็กที่ตัวเล็กนั่งถวายอยู่งานนวดโต๊ะเสวย เรียกกันว่า “เข้าใต้โต๊ะ” ซึ่งผู้ที่เป็นเวรจะต้องเข้าไปนั่งขัดสมาธิประจำที่ก่อนพระองค์ประทับ เพื่อถอดฉลองพระบาทแตะและเชิญพระบาทมาบนตักทำหน้าที่ไล่ยุง ซึ่งพระองค์จะมักทรงสนับเพลาจีนฉลองพระองค์ชั้นใน และนายในจะ “กดตั้งแต่ปัฏฆาตใน (กล้ามเนื้อบริเวณสะโพกแก้มก้นและขาด้านนอก) แล้วเข้าปัฏฆาตใน (กล้ามเนื้อบริเวณขาด้านในและขาหนีบ) พันลำลงมาถึงข้อพระบาท (ข้อเท้า) เปิดลมที่หน้าพระเพลา (ตัก) ไล่ลงมาตามเส้นปิงคลาน้าวหน้า (กล้ามเนื้อต้นขาถึงเข่า พระชงฆ์ (แข้ง) ตอนต้นลงมาคลึงที่ข้อพระเข่า (หัวเข่า) ไล่ลงมาที่ร้อยหวาย คลึงลงไปถึงพระบาท (เท้า)” และเมื่อพระองค์เสวยเสร็จใหม่ๆ มักทรงอึดอัด เพราะพระอันตะ (ลำไส้ใหญ่) ไหลไปกองในปากช่องพระนาภีที่เป็นรอยแผลผ่าตัดและมีช่องอ้าอยู่เป็นโพรง พระองค์จะเอนทอดลงบนพระเก้าอี้และเหยียดพระบาทพาดไหล่ทั้งสองของนายใน ที่จะต้องใช้มือซ้ายค่อยๆ ซอกลงไประหว่างต้นพระเพลากับพระนาภี เพื่อค่อยๆ กดและช้อนพระอันตะที่ปลิ้นออกมาให้กลับเข้าที่ พระองค์ทรงโปรดการนวดอย่างมาก ซึ่งนายในที่มีหน้าที่ถวายงานนวดใต้โต๊ะเสวยต้องถวายงานนวดเป็นชั่วโมง จนเสวยเสร็จหรือบางคืนจนถึง 3 นาฬิกาของวัดถัดไป ซึ่งถ้าเป็นเด็กผู้ชายยังไม่มีแรงนวดเช่น บัว ศจิเสวี ที่อายุ 7 ปี จะถวายงานทุบพระเพลาและพระบาทระหว่างพระบรรทมแทน สำหรับนายในบางคนที่มีวาทศิลป์ จะมีบทบาทหน้าที่อ่านหนังสือถวายในเวลาเสวยและบางครั้งในที่รโหฐานอย่างจมื่นมานิตย์นเรศ (เฉลิม เศวตนันทน์)

            นายในกลุ่มนี้จึงมีโอกาสได้เห็นอย่างใกล้ชิดและสัมผัสพระวรกายแทบทุกส่วน ต่างจากพระชนกนาถของพระองค์ที่ทรงให้นางในถวายงานนวด ซึ่งมหาดเล็กผู้ชายจะถวายงานนวดได้ก็เฉพาะเสด็จประทับทางห้องหน้าในคราวแปรพระราชฐาน เสด็จพระราชดำเนินไปในที่ต่างๆ เท่านั้น

            ในยามวิกาล หลังเสด็จออกจากห้องเสวย พระองค์จะทรงสำราญพระอิริยาบถกับบรรดามหาดเล็กนายในเป็นจำนวนมาก ซึ่งเป็นพระราชนิยมตั้งแต่ยังไม่ได้เป็นกษัตริย์ กล่าวกันว่าในบางคืนพระองค์ทรงแวดล้อมไปด้วยชายหนุ่มถึงเกือบ 70 คน ซึ่งทั้งพระยาบำรุงราชบริพาร พระยาสุนทรพิพิธ และจมื่นอมรดรุณารักษ์นายในที่เคยร่วมกิจกรรม กล่าว่าทุกคืนนายในจะร่วมเล่นกิจกรรมต่างๆ กับพระองค์เช่น ไพ่บริดจ์ ซ้อมโขน ซ้อมละคร เล่มดัมคลัมโบ จูงนางเข้าห้อง เล่มลิเก ทายปริศนา เล่าเรื่องผี และบางคืนถ้าไม่ร่วมชมภาพยนตร์ญี่ปุ่นที่โรงวังพระองค์ปรีดาหรือตลาดปีระกาหรือตลกหลวง ก็จะตามเสด็จไปชมละครที่มีผู้เชิญให้เสด็จฯ ไปทอดพระเนตร ซึ่งกิจกรรมตลอดทั้งคืนดำเนินเป็นไปอย่างเพลิดเพลินสนุกสนานจนถึงเวลา 3 นาฬิกาจึงเป็นเวลาเสวยเครื่องว่างซึ่งบรรดานายในที่เข้าเฝ้าร่วมพระสำราญต้องผลัดเปลี่ยนเวียนเวรกันถวาย จนถึง 5 นาฬิกา บางวันก็ฟ้าสางใกล้สว่างจึงเสด็จบรรทม

            ดังนั้นในหนึ่งวันนายในจะต้องรับใช้พระองค์ตลอด 24 ชั่วโมงและจึงออกเวรเพื่อพักผ่อนอีก 24 ชั่วโมงแล้วกลับมาเข้าเวรอีก ยกเว้นนายในคนโปรดที่จะต้องรับใช้พระองค์อยู่ตลอดเวลา

            ในพระราชสำนักฝ่ายในชายของรัชกาลที่ 6 มีมหาดเล็กกองตั้งเครื่องจำนวนมาก ขณะที่กองห้องพระบรรทมเป็นกองเล็กมีจำนวนไม่เกิน 10 คน เนื่องจากมหาดเล็กกองตั้งเครื่องไม่เพียงถวายงานช่วงเสวย แต่ยังมีหน้าที่ปฏิบัติจัดเตรียมสำหรับงานพระราชพิธีต่างๆ รวมทั้งในเวลาที่พระองค์เสด็จประกาสนอกพระราชฐานเพื่อทอดพระเนตรพระนคร ไม่ว่าเสด็จฯ โดยขบวนรถยนต์หรือประพาสทางชลมารคมหาดเล็กตั้งเครื่องจะมีหน้าที่ปรนนิบัติรับใช้และอารักขา ทว่าพระราชสำนักฝ่ายในชายของพระองค์ไม่ได้จำกัดตายตัวว่ามหาดเล็กบรรดาศักดิ์ใดอยู่กองใด เพราะทรงใช้งานร่วมกันทั้ง 2 กองตลอดรัชกาล ซึ่งส่วนใหญ่เป็นนายในที่พระองค์โปรดปรานไว้วางพระราชหฤทัย นายในทั้ง 2 กองจึงเหมือนนางในที่ทรงโปรดในรัชกาลที่ผ่านมา ขณะที่นายในที่ไม่ได้โปรดเป็นพิเศษ เหมือนกับนางในชั้นเชื้อพระวงศ์ชั้นล่าง เจ้าจอมมารดา เจ้าจอม พนักงานปฏิบัติงาน

            แต่ในกรณีที่ประทับที่ชายทะเล บรรดามหาดเล็กราชองครักษ์จะมีหน้าที่ตามเสด็จเพื่อถวายการอารักขาพระองค์ขณะที่สรงน้ำทะเลซึ่งมักเป็นยามบ่าย ด้วยการลงทะเลเป็นกลุ่มใหญ่ไม่ต่ำกว่า 30-40 คน สวมกางเกงขาสั้นสีเทา สีน้ำตาล สีดำ เสื้อสีขาว ตีวงล้อมหันหน้าเข้าหาพระองค์หันหลังออกนอกทะเล เพื่อให้ฉลามหรือแมงกะพรุนไฟถึงบรรดามหาดเล็กก่อนพระองค์ รวมทั้งร่วมก่อปราสาททรายกับพระองค์ในกรณีที่น้ำทะเลลดจนสุดหาดจนเป็นพื้นทะเลเลนที่พระองค์ทรงรังเกียจ และในช่วงที่พระองค์โปรดหมามากๆ เช่น ย่าเหล มหาดเล็กที่รักษาเครื่องแต่งกายมีหน้าที่เพิ่มคือ ดูแล อาบน้ำฟอกสบู่ใส่แป้งฝุ่นหอม และเชิญมานอนหมอบเข้าเฝ้าที่แทบพระบาท ทุกๆเวลาตื่นพระบรรทม และตามเสด็จอย่างใกล้ชิดทุกครั้งที่เสด็จพระราชดำเนินในเขตพระราชวัง ทว่าไม่ได้หมายความว่านายในทุกคนมีบทบาทหน้าที่ เข่น ม.จ. ชัชวลิต เกษมสันต์ ที่ไม่ได้มีบทบาทหน้าที่ในช่วงต้นรัชกาลเพียงแต่รับเงินเดือนเท่านั้น

            สำหรับ “นักเขียนมหาดเล็กรับใช้” นายในกลุ่มนี้จะมีหน้าที่เหมือนมหาดเล็กห้องพระบรรทมและตั้งเครื่อง รับใช้พระองค์ตั้งแต่ตื่นพระบรรทมจนเสด็จเข้าพระบรรทมและตั้งเครื่อง รับใช้พระองค์ตั้งแต่ตื่นพระบรรทมจนเสด็จเข้าพระบรรทม เวลาเสวยพระกระยาหารเช้าและเครื่องว่างตอนเย็น ยกเว้นพระกระยาหารกลางวันและค่ำที่เป็นหน้าที่ของมหาดเล็กตั้งเครื่อง โดยแบ่งเป็น 2 เวร ทุก 15 นาฬิกาของแต่ละวัน หน้าที่หลักของนักเรียนมหาดเล็กรับใช้จึงมีทั้งร่วมเล่นกีฬากับพระองค์และทำหน้าที่คอยติดต่อกับคลังวรภาชน์ในเรื่องถวายค็อกเทล และตีฆ้องถวายเครื่องดื่มขณะทรงพระอักษร ถวายพระสุธารสชาจีนตอนกลางวันและวิสกี้โซดาเวลากลางคืน ตามผู้ที่พระองค์รับสั่งให้เข้าเฝ้า ถวายอยู่งานพัดและคอยลูบพระบาทไล่ยุงใต้โต๊ะพระอักษร

ขอขอบคุณ ข้อมูลจากหนังสือ นายใน สมัยรัชกาลที่ 6 ผู้เขียน ชานันท์ ยอดหงษ์