บริจาคซะกาตคืออะไร? เป็นหลักปฏิบัติอันสำคัญของชาวมุสลิม

การบริจาคเป็นกิจกรรมที่มีความสำคัญเป็นการส่งเสริมความเจริญของสังคม จากคำว่า “การให้ ย่อมดีกว่าการรับ” คำพูดคุ้นหูนี้ สะท้อนปรัชญาอันล้ำค่าของ “ซะกาต” หนึ่งในหลักศรัทธา 5 ประการของศาสนาอิสลาม การบริจาคซะกาตเป็นวิธีหนึ่งที่ผู้คนสามารถแบ่งปัน เพื่อสนับสนุนสาธารณะ ช่วยเหลือ
กลุ่มคนผู้ยากไร้ เพื่อหล่อเลี้ยงสังคมให้น่าอยู่ มีความสงบสุข ลดความเหลื่อมล้ำในสังคม สู่อนาคตที่ยั่งยืน

บทความนี้จะพาทุกท่านไปรู้จักกับความหมายของซะกาตคืออะไร การบริจาคซะกาต มีจุดประสงค์อะไร วิธีบริจาคซะกาตมีกี่รูปแบบ ผู้มีสิทธิ์รับซะกาตหรือผู้จ่ายซะกาตคือคนกลุ่มไหนบ้าง รวมทั้งการคิดคำนวณซะกาต เป็นอย่างไร บริจาคซะกาตเท่าไหร่คำนวณจากอะไร ไปดูพร้อมกันเลย

ซะกาต คืออะไร

การบริจาคซะกาต คือหนึ่งในหลักศรัทธา 5 ประการของศาสนาอิสลามแปลว่า การขัดเกลาให้บริสุทธิ์ สรุปได้ว่าการบริจาคซะกาต หมายถึง บริจาคทานตามหลักศาสนาอิสลาม ซึ่งชาวมุสลิมทุกคนที่มีคุณสมบัติครบถ้วนตามหลักศาสนาบัญญัติ จะต้องบริจาคทานแก่กลุ่มคนมีคุณสมบัติตามศาสนาได้บัญญัติไว้   โดยมีจุดประสงค์ของการบริจาคซะกาต ดังนี้

• ปฏิบัติตามหลักคำสอนของศาสนาอิสลาม: ซะกาตเป็นหนึ่งในห้าเสาหลักของศาสนาอิสลาม เป็นหน้าที่ของมุสลิมทุกคนที่มีฐานะร่ำรวยจะต้องบริจาคทานแก่ผู้ยากไร้
• ช่วยเหลือผู้ยากไร้: ซะกาตช่วยบรรเทาความยากลำบากของผู้ยากไร้ ช่วยให้พวกเขามีอาหารและปัจจัยพื้นฐานในการดำรงชีวิต
• กระจายความมั่งคั่ง: ซะกาตช่วยกระจายรายได้จากคนรวยไปสู่คนจน ช่วยลดความเหลื่อมล้ำในสังคม
• ชำระล้างทรัพย์สินให้บริสุทธิ์: ซะกาตเปรียบเสมือนการเสียภาษีทางศาสนา ชำระล้างทรัพย์สินให้บริสุทธิ์จากสิ่งไม่ดี
• สร้างความสามัคคีในสังคม: ซะกาตช่วยสร้างความสามัคคีระหว่างคนรวยและคนจน ช่วยให้สังคมมีความสงบสุข

จุดประสงค์ ความสำคัญของซะกาต ตั้งแต่ในอดีตจนถึงปัจจุบัน

การบริจาคซะกาตหรือบริจาคทาน โดยมีจุดประสงค์และความสำคัญของการจ่ายซะกาต ตั้งแต่ในอดีตจนถึงปัจจุบัน มีดังนี้

ในอดีต ซะกาตมีบทบาทสำคัญในสังคมอิสลามตั้งแต่สมัยแรกเริ่ม ดังนี้

• ช่วยเหลือผู้ยากไร้: ซะกาตเป็นเครื่องมือหลักในการกระจายรายได้ ช่วยเหลือผู้ยากไร้ คนยากจน และผู้ด้อยโอกาส
• ส่งเสริมความสามัคคี: ซะกาตช่วยลดความเหลื่อมล้ำ สร้างความสามัคคี และความเท่าเทียมในสังคม
• สนับสนุนกิจกรรมทางศาสนา: ซะกาตถูกนำไปใช้สนับสนุนกิจกรรมทางศาสนา เช่น สร้างมัสยิด โรงเรียนสอนศาสนา และเผยแผ่ศาสนา
• ไถ่ทาส: ซะกาตถูกนำไปใช้ไถ่ทาส

ในปัจจุบัน ซะกาตยังคงมีบทบาทสำคัญในสังคมอิสลาม   ดังนี้

• ช่วยเหลือผู้ยากไร้: ซะกาตยังคงเป็นเครื่องมือสำคัญใช้ช่วยเหลือผู้ยากไร้ คนยากจน และผู้ด้อยโอกาส
• ส่งเสริมความสามัคคี: ซะกาตยังคงช่วยลดความเหลื่อมล้ำ สร้างความสามัคคี และความเท่าเทียมในสังคม
• สนับสนุนกิจกรรมทางศาสนา: ซะกาตถูกนำไปใช้สนับสนุนกิจกรรมทางศาสนา เช่น สร้างมัสยิด โรงเรียนสอนศาสนา และเผยแผ่ศาสนา
• พัฒนาสังคม: ซะกาตถูกนำไปใช้พัฒนาสังคม เช่น การศึกษา สาธารณสุข และการเกษตร

ความสำคัญของซะกาต คือ

• เป็นการปฏิบัติตามบัญญัติของศาสนาอิสลาม: ซะกาตเป็นหนึ่งในห้าเสาหลักของศาสนาอิสลาม มุสลิมทุกคนมีคุณสมบัติครบถ้วน จำเป็นต้องจ่ายซะกาต
• ขัดเกลาจิตใจผู้จ่ายให้บริสุทธิ์: จ่ายซะกาตเป็นการฝึกฝนให้ผู้มีทรัพย์สิน รู้จักแบ่งปัน และช่วยเหลือผู้อื่น
• ช่วยเหลือผู้ยากไร้ รวมทั้งผู้ด้อยโอกาส: ซะกาตเป็นเครื่องมือสำคัญลดความเหลื่อมล้ำ สร้างสังคมที่เท่าเทียม
• ส่งเสริมความสามัคคีในหมู่มุสลิม: ซะกาตเป็นเครื่องมือสร้างความสามัคคี ความปรองดองในหมู่มุสลิม

สรุป ซะกาตมีบทบาทสำคัญในสังคมอิสลามทั้งในอดีตและปัจจุบัน ซะกาตช่วยเหลือผู้ยากไร้ ส่งเสริมความสามัคคี สนับสนุนกิจกรรมทางศาสนา รวมทั้งพัฒนาสังคม

รูปแบบการบริจาคซะกาต 

รูปแบบการบริจาคซะกาต ประกอบด้วย 2 รูปแบบ คือ

บริจาคซะกาตฟิฏเราะห์

บริจาคจ่ายซะกาตฟิฏเราะห์ คือทานบังคับที่มุสลิมทุกคนต้องจ่ายในเดือนรอมฎอน เป็นการแบ่งปันทรัพย์สินแก่ผู้ยากไร้หรือคนอนาถา ในเดือนรอมฎอนเพื่อช่วยให้พวกเขามีความสุขในเทศกาลอีดิลฟิฏร์ อันเป็นเดือนถือศีลอด โดยมุ่งหวังความโปรดปรานจากอัลลอฮ์

รูปแบบการบริจาคซะกาตฟิฏเราะห์ มีดังนี้

• บริจาคซะกาตเป็นอาหารหลักข้าวสาร 3 ลิตร หรืออาหารแห้งอื่น ๆ ที่มีมูลค่าเท่ากัน เช่น แป้ง น้ำตาล เกลือ ถั่ว เนย
• บริจาคซะกาตเป็นเงิน มูลค่าเงินเทียบเท่ากับข้าวสาร 3 ลิตร หรือจ่ายเป็นเงิน (ขึ้นอยู่กับราคาข้าวสารในท้องถิ่น)

สำหรับผู้เป็นหัวหน้าครอบครัว ต้องรับผิดชอบจ่ายซะกาตแทนสมาชิกในครอบครัวด้วย การจ่ายซะกาตนี้มีความสำคัญถึงขนาดว่าหากใครถือศีลอด แล้วไม่จ่ายซะกาต พระเจ้ายังไม่รับการถือศีลอดของเขา

เวลาการจ่ายซะกาตฟิฏเราะห์ คือ

• เริ่มจ่ายตั้งแต่พระอาทิตย์ตกดินของวันสุดท้ายของเดือนรอมฎอน
• จ่ายได้จนถึงก่อนละหมาดอีดิลฟิฏร์

บริจาคซะกาตมาล

บริจาคซะกาตมาลหรือการจ่ายซะกาตทรัพย์สิน หมายถึงการบริจาคทานตามหลักศาสนาอิสลาม ซึ่งเป็นหน้าที่ของมุสลิมทุกคนที่มีคุณสมบัติครบถ้วน โดยคำว่า "มาล" หมายถึง ทรัพย์สิน โดยกำหนดอัตราซะกาตเอาไว้อย่างต่ำ จะต้องบริจาคเป็นเงินจำนวน 2.5% ไปจนถึงร้อยละ 20 ของทรัพย์สินทั้งหมดทุกปีจันทรคติ 

รูปแบบการจ่ายซะกาตทรัพย์สิน มีดังนี้

• บริจาคซะกาตเป็นเงินสด
• บริจาคซะกาตผ่านธนาคาร
• บริจาคซะกาตผ่านองค์กรการกุศล

ช่องทางการบริจาคซะกาตมาล

• มัสยิด
• สถาบันการศึกษาอิสลาม
• มูลนิธิอิสลาม
• องค์กรอิสลาม

ผู้ที่ต้องบริจาคซะกาต

บุคคลที่ต้องจ่ายซะกาต จะต้องมีคุณสมบัติครบถ้วน ดังนี้

• เป็นมุสลิม เฉพาะมุสลิมเท่านั้นมีหน้าที่จ่ายซะกาต บุคคลไม่ใช่มุสลิมไม่จำเป็นต้องจ่าย
• เป็นมุสลิมที่บรรลุนิติภาวะหมายถึงบุคคลบรรลุนิติภาวะตามหลักศาสนาอิสลาม คือบุคคลเข้าสู่วัยเจริญพันธุ์ และมีสติสัมปชัญญะสมบูรณ์
• มีสติสัมปชัญญะหมายถึง บุคคลที่ไม่ใช่คนเสียสติ หรืออยู่ในภาวะไม่สามารถตัดสินใจได้ ส่วนบุคคลเสียสติหรือวิกลจริต ไม่จำเป็นต้องจ่ายซะกาต
• เป็นอิสระ ไม่ใช่ทาส หมายถึงบุคคลไม่ใช่ทาส มีอิสระในตนเอง ส่วนบุคคลเป็นทาสไม่จำเป็นต้องจ่ายซะกาต
• ครอบครองทรัพย์สินถึงเกณฑ์ที่กำหนด (นิศอบ) หมายถึงบุคคลมีทรัพย์สิน หรือรายได้ถึงเกณฑ์ที่กำหนดไว้ในศาสนาอิสลาม ทรัพย์สินที่ต้องจ่ายซะกาตจะต้องครบจำนวนที่กำหนดไว้ เรียกว่า "นิศอบ"

ประเภทของทรัพย์สินที่ต้องจ่ายซะกาต

• ทองคำและเงิน
• สินค้าเพื่อการค้า
• ปศุสัตว์
• ผลผลิตทางการเกษตร
• แร่ธาตุ

อัตราการจ่ายซะกาต คิดคำนวณซะกาตจะแตกต่างกันไป บริจาคซะกาตเท่าไหร่ ขึ้นอยู่กับประเภทของทรัพย์สิน เช่น

• ทองคำและเงิน : 2.5%
• สินค้าเพื่อการค้า : 2.5%
• ปศุสัตว์ : 2.5% - 10%
• ผลผลิตทางการเกษตร : 10% - 50%
• แร่ธาตุ : 20%

ผู้ที่มีสิทธิ์รับเงินบริจาคซะกาต

ผู้มีสิทธิ์รับเงินบริจาคซะกาต แบ่งออกได้เป็น 8 ประเภท ดังต่อไปนี้

• คนยากไร้ (ฟากีร) หมายถึงบุคคลไม่มีทรัพย์สินไม่มีรายได้เพียงพอต่อค่าเลี้ยงชีพของตนเองและครอบครัว บุคคลประเภทนี้ จะได้รับซะกาตเพื่อนำไปใช้จ่ายในสิ่งจำเป็นพื้นฐาน เช่น อาหาร ที่อยู่อาศัย เสื้อผ้า ยา และการศึกษา รับได้ตลอดปี
• คนขัดสน (มิสกีน) หมายถึงบุคคลมีทรัพย์สินหรือรายได้ แต่ไม่เพียงพอต่อค่าเลี้ยงชีพของตนเองและครอบครัว บุคคลประเภทนี้ จะได้รับซะกาตเพื่อนำไปใช้จ่ายในสิ่งจำเป็นพื้นฐาน เช่นเดียวกับคนยากไร้
• เจ้าหน้าที่ซะกาต หมายถึงบุคคลได้รับมอบหมายให้ทำหน้าที่เก็บรวบรวม และจัดสรรซะกาต

บุคคลประเภทนี้ จะได้รับซะกาตเป็นค่าตอบแทน สำหรับการทำงานของพวกเขา อัตราการจ่ายซะกาต ขึ้นอยู่กับความยากง่ายของงาน และจำนวนซะกาตที่เก็บรวบรวมได้

• ผู้ถูกดลใจให้เข้ารับอิสลามหมายถึง บุคคลสนใจในศาสนาอิสลาม อาจจะเข้ารับอิสลาม

บุคคลประเภทนี้ จะได้รับซะกาตเพื่อนำไปใช้จ่ายในสิ่งจำเป็น เช่น อาหาร ที่อยู่อาศัย เสื้อผ้า และการศึกษา การจ่ายซะกาตให้กับบุคคลประเภทนี้ เป็นการสนับสนุนให้พวกเขาเข้ารับอิสลาม

• ผู้ไร้อิสรภาพ (ทาส) หมายถึง บุคคลที่ถูกกักขังหน่วงเหนี่ยว และต้องการไถ่ตัวเองให้เป็นอิสระ

บุคคลประเภทนี้ จะได้รับซะกาตเพื่อนำไปใช้จ่ายในการไถ่ตัวเอง การจ่ายซะกาตให้กับบุคคลประเภทนี้ ช่วยให้พวกเขาได้รับอิสรภาพ

• คนมีหนี้สิน หมายถึงบุคคลมีหนี้สิน และไม่มีทรัพย์สินเพียงพอที่จะชำระหนี้ บุคคลประเภทนี้ จะได้รับซะกาตเพื่อนำไปใช้จ่ายชำระหนี้ หนี้สินที่สามารถนำมาขอรับซะกาตได้ จะต้องเป็นหนี้สินเกิดขึ้นจากเหตุผลจำเป็น ไม่ใช่หนี้สินเกิดขึ้นจากการละเมิดศาสนา
• นักเดินทาง ผู้อยู่ในระหว่างเดินทางหมายถึง บุคคลเดินทางไกล ไม่มีทรัพย์สินเพียงพอต่อค่าใช้จ่ายระหว่างเดินทาง บุคคลประเภทนี้ จะได้รับซะกาตเพื่อนำไปใช้จ่ายในการเดินทาง ตัวอย่างค่าใช้จ่าย เช่น ค่าอาหาร ค่าที่พัก ค่าเดินทาง
• ผู้ประกอบการเพื่อประโยชน์ส่วนรวม หมายถึงบุคคลอุทิศตนเพื่อกิจกรรมทางศาสนา เช่น การเผยแผ่ศาสนา ศึกษาศาสนา บุคคลประเภทนี้ จะได้รับซะกาต เพื่อนำไปใช้จ่ายสนับสนุนกิจกรรมทางศาสนา ตัวอย่างค่าใช้จ่าย เช่น ค่าเดินทางไปเผยแผ่ศาสนา ค่าใช้จ่ายในการจัดการศึกษาศาสนา เป็นต้น

สรุปเกี่ยวกับการบริจาคซะกาต 

การบริจาคซะกาตเป็นกิจกรรมสามารถสร้างความเปลี่ยนแปลงที่ดีในสังคม การบริจาคซะกาตจะช่วยเสริมสร้างความผูกพัน ความรับผิดชอบต่อสังคมทั้งในผู้บริจาคและผู้รับซะกาต และเป็นวิธีที่มีผลต่อการพัฒนาชุมชนและสังคมอย่างยั่งยืนในระยะยาว การส่งเสริมสนับสนุนการบริจาคซะกาตอย่างเป็นรูปธรรมจึงเป็นสิ่งสำคัญที่องค์กรหรือรัฐบาลควรให้ความสำคัญอย่างมาก